"Dağıdılmış irs: səssiz şahidlər" fotoalbomu çap olundu

BakıBeynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzi, Azərbaycan Respublikası MədəniyyətNazirliyi və Qarabağ Dirçəliş Fondunun birgə layihəsi olan "Dağıdılmış irs: səssizşahidlər" fotoalbomu çap olunub.
azxeber.com xəbər verir ki, fotoalbom Ermənistanın Qarabağ və Şərqi Zəngəzurunişğalı müddətində (1992-2023-cü illər) Azərbaycanın mədəni irsinin dağıdıldığıçoxsaylı vandalizm aktlarına və dağıntılara işıq salır. Fotoalbomun tərtibatçısıməşhur fotoqraf Reza Deqatidir.
Əsasənbeynəlxalq auditoriya üçün nəzərdə tutulan fotoalbomda Qarabağ ərazisində yerləşən,tarixin səssiz şahidləri olan məhv edilən və dağıdılan mədəni irs nümunələrininişğaldan əvvəlki və işğaldan sonrakı fotoları yer alıb. Albomdakı fotolar tarixifaktlar olmaqla yanaşı, mədəniyyətin məhv edilməsinin ağır nəticələrini və onunbərpasının vacibliyini önə çıxarır.
Qeydedək ki, Azərbaycanın tarixi torpaqlarının 30 ilə yaxın davam edən işğalızamanı minlərlə tarixi mədəniyyət abidəsi - dini abidələr, qədim daş heykəllər,muzeylər, tarixi memarlıq dəyərinə malik yaşayış binaları xarabalığa çevrilib.Talan edilən və ya dağıdılan abidələrə 78 məscid, 22 muzey, 808 istirahətobyekti, 4 rəsm qalereyası, 4 teatr, 2 konsert salonu, 9 tarixi saray və 700-dənçox kitabxana daxildir. İşğal dövründə hətta qəbirlər murdarlanıb, dəfn olunanmərhumların qalıqları vandalizmə məruz qalıb.
Bütünbu vəhşiliklərin məqsədi Qarabağda və ətraf ərazilərdə azərbaycanlılarınminilliklər boyu yaşayan mədəni irsinin izlərini silmək idi. Dağıdılan mədəniirs arasında Aşağı və Yuxarı Gövhər Ağa, Köçərli və Mardinli Cümə məscidlərikimi dini tikililərdə inək və donuz tövlələrinə çevrilmiş, məşhur Azərbaycanşairi Xurşidbanu Natəvanın saray kompleksi, böyük Azərbaycan şairi və vəziriQarabağ xanı Molla Pənah Vaqifin məqbərəsi, Qarabağ xanlığının banisi və ilkxanı Pənah Əli xan Cavanşirin Ağdamdakı sarayı, Böyük bəstəkar və müsəlman Şərqindəilk operanın müəllifi Üzeyir Hacıbəylinin və peşəkar vokal sənətinin banisiBülbülün ev-muzeyləri dağıdılıb, yararsız vəziyyətə salınıb. Dünyada ilk insanməskənlərindən hesab olunan Azıx və Tağlar mağaralarından hərbi məqsədlər üçünistifadə olunub. Dağıdılan bu abidələrin hər biri Azərbaycan xalqının tarixi, mədəniyyəti,mənəviyyatı ilə sıx bağlıdır. İşğal zamanı təkcə İslam dini abidələri deyil, həmdə Qafqaz Alban Apostol Kilsəsi və Pravoslav Xristian abidələri də erməni vandalizmininvə saxtakarlığının hədəfinə çevrilib.
İşğalaltında qalmış ərazilərimizdə tarix və mədəniyyət abidələrinin məqsədyönlü şəkildəməhv edilməsi, onların etnik və hətta dini mənşəyinin qəsdən saxtalaşdırılmasıvə mənimsənilməsi beynəlxalq humanitar hüquqa və müvafiq beynəlxalq hüquqi sənədlərəziddir. "Silahlı münaqişə baş verdikdə mədəni dəyərlərin qorunması haqqında"1954-cü il Haaqa Konvensiyasının, "Arxeoloji irsin mühafizəsi haqqında" 1992-ciil Avropa Konvensiyasının, "Dünya mədəni və təbii irsin mühafizəsi haqqında"UNESCO-nun 1972-ci il konvensiyasının açıq şəkildə pozulmasıdır.
"Dağıdılmışirs: səssiz şahidlər" fotoalbomu Azərbaycanın qədim mədəni irsinin silinməsinəyönələn düşünülmüş siyasəti ifşa etmək məqsədi ilə nəşr olunub. Fotoalbom ErmənistanınAzərbaycanın maddi-mədəni irsinə qarşı törətdiyi cinayətlərin yalnız bir hissəsiniəhatə edir.
İngilisdilində nəşr olunan fotoalbom müharibələrin sülhə, inkişafa və bəşəriyyətə verdiyiacı nəticələr haqqında düşünməyə vadar edir. Fotoalbom dağıdılan mədəni irsi,onun qorunmasının vacibliyini vurğulayaraq beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətini çəkməkvə bu isiqamətdə qlobal həmrəyliyi təşviq etmək üçün mühüm vasitəsidir.