ABŞ-ın neftini KİM OĞURLAYIB - Dəhşətli SSENARİ işə düşür

ABŞ hərbçiləri və ABŞ Sahil Mühafizəsi Venesuelaya məxsus ikinci neft tankerini – "Centuries"i saxlayıb. Tanker 1,8 milyon barel neftlə Çinə doğru hərəkət edirdi. Daxili Təhlükəsizlik Nazirliyinin rəhbəri Kristi Noem bildirib ki, tanker "saxlanılıb", lakin rəsmi olaraq həbs edilməyib.
KONKRET.az xəbər verir ki bu, ABŞ prezidenti Donald Trampın Venesuela sahillərinə "tam blokada" elan etməsindən sonra bu həftə saxlanılan ikinci Venesuela tankeridir. Vaşinqton açıqlayıb ki, Venesuelaya daxil olan və ya ölkədən çıxan, "kölgə donanmasına" aid edilən bütün tankerlər ələ keçiriləcək. Müxtəlif qiymətləndirmələrə görə, belə gəmilərin sayı təxminən 30-a çata bilər.
Dekabrın 10-da amerikalılar daha bir tanker – "Skipper"i saxlamışdılar. O, ABŞ limanlarından birinə doğru hərəkət edirdi, saxta bayraq altında üzürdü, sanksiyaya məruz qalmış gəmilər siyahısında idi və onun saxlanılması üçün ABŞ məhkəməsinin orderi mövcud idi. Güman edilirdi ki, tanker İrana neft daşıyır, bu neft isə Tehranın terrorçuluğu maliyyələşdirmək üçün istifadə etdiyi vəsaitlərin bir hissəsidir.
Lakin şənbə günü saxlanılan "Centuries" tankerinə ABŞ Maliyyə Nazirliyi tərəfindən heç bir sanksiya tətbiq olunmamışdı. Onun daşıdığı neft Çinli neft treyderinə məxsus idi və tanker Çin sahillərinə gedirdi. Hazırda ABŞ-ın həbs və ya neftin müsadirəsi üçün məhkəmə orderi olmadan bu gəmini nə qədər saxlayacağı bəlli deyil. Bu isə "Skipper" hadisəsindən əsas fərqdir.
Eskort və toqquşma riski
ABŞ–Venesuela münasibətlərində gərginlik sürətlə artdıqca, Nikolás Maduro hərbçilərə Karib hövzəsində tankerləri müşayiət etmək əmri verib. Peyk görüntüləri göstərir ki, "Centuries" tankerini Venesuela Hərbi Dəniz Qüvvələrinə məxsus üç hərbi kater müşayiət edib. Amerikalıların tankerin göyərtəsinə desant endirməsi venesuelalı hərbçilərlə birbaşa toqquşmaya səbəb ola bilərdi.
Trampın elan etdiyi "tanker müharibəsi" Venesuela sahilləri yaxınlığında davam edən raket zərbələri ilə müşayiət olunur. ABŞ bu kiçik gəmilərdə narkotik daşındığını iddia edir, lakin bu iddialara dair heç bir sübut təqdim edilməyib. Sentyabrdan bu yana 27 raket zərbəsi endirilib, 105 nəfər həlak olub.
"Venesuela Amerikanın neftini oğurlayıb?"
Bu addımlar Trampın səs-küylü təbliğat kampaniyası ilə paralel aparılır. ABŞ prezidenti iddia edir ki, Venesuela Amerikanın neftini oğurlayıb. Denver Universitetinin venesuelalı iqtisadçısı Fransisko Rodriges bu bəyanatları "tamamilə əsassız" adlandırır.
Əslində isə bu ifadə belə yumşaqdır.
1976-cı ildə Venesuela hökuməti ölkənin neft sənayesini milliləşdirərək yüzlərlə kiçik şirkəti dövlət nəzarətinə aldı. 2007-ci ildə Uqo Çaves sosializm quruculuğu adı altında sonuncu xarici neft şirkətlərini, o cümlədən ABŞ nəhənglərini də milliləşdirdi.
İndi isə Tramp bəyan edir ki, "Venesuela Amerikaya oğurladığı bütün nefti, torpaqları və digər aktivləri qaytarmayana qədər blokada davam edəcək". Əgər Trampı düzgün başa düşürüksə, söhbət 308 milyard barel həcmində qiymətləndirilən bütün neft ehtiyatlarından gedir.
İştah az deyil. ABŞ prezidenti Venesuela da olsa, Ukrayna da olsa, istənilən ölkə hesabına qazanc əldə etməyə hazırdır. Xüsusilə də Ukraynanın Belçikada dondurulmuş Rusiya aktivlərinə iddiaları fonunda bu yanaşma daha aydın görünür.
Hüquqi reallıq və paradoks
Çavesin milliləşdirmə addımları şübhəsiz ki, sərt və avtoritar qərarlar idi. Lakin ABŞ neft şirkətləri beynəlxalq məhkəmələrə müraciət etdilər və ardıcıl şəkildə qalib gəldilər.
2012-ci ildə Venesuela ExxonMobil-ə 908 milyon dollar ödədi;
2014-cü ildə Dünya Bankının arbitraj mərkəzi ExxonMobil üçün 1,6 milyard dollar qərarı çıxardı;
2018-ci ildə Beynəlxalq Ticarət Palatası ConocoPhillips-ə 2 milyard dollar,
2019-cu ildə isə 8,7 milyard dollar kompensasiya təyin etdi.
Daha sonra ABŞ şirkətləri Venesueladan artıq heç nə tələb etməmək qərarına gəldilər, çünki illərlə davam edən "sosialist idarəçiliyindən" sonra orada alınası real aktiv qalmamışdı.
Məhz bu məqamda Tramp ortaya çıxaraq Venesueladan "bütün nefti Amerikaya verməyi" tələb edir, əks halda ölkəni daha ağır sanksiyalarla hədələyir.
Fransisko Rodriges bu vəziyyəti belə izah edir:
"Sən mənə borclusan. Məhkəmə borcu təsdiqləyir. Sən ödəməyə başlayırsan. Mən isə sanksiyalar tətbiq edirəm ki, ödəyə bilməyəsən. Sonra da səni borcumu oğurlamaqda ittiham edirəm".
Bu vəziyyətdə məntiq yoxdur – Trampın özünəməxsus və izahı çətin məntiqi istisna olmaqla.
Neft bazarı necə reaksiya verir?
Qlobal neft bazarı isə Trampın Venesuela tankerlərinə qarşı hücumlarına praktiki olaraq heç bir reaksiya vermir. Hazırda bazarda təklif tələbi xeyli üstələyir, buna görə Venesuela neft sənayesinə zərbə qiymət dalğalanmasına səbəb olmur.
Hətta Venesuela neftinin əsas alıcısı olan Çin üçün belə ciddi nəticə yoxdur. Pekin bu barelləri digər mənbələrdən asanlıqla əvəz edə bilər – və bunu edərkən belə gözünü qırpmaz.